MÜZİKTE DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ ALTERASYON

DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ (ALTERASYON)

          Batı müziğinde on iki ses (nota)  kullanılır. Bunlardan Yedi tanesi "Ana Notalar" diğer beş tanesi ise "Ara Notalar"dır. Bu on iki notadan yedi tanesine özel isimler verilmiştir.

ÖZ DİZİ

          

          Öz dizi de gördüğümüz gibi, yedi özel ad alan notalar gösterilmiştir. Sekizinci sırada yazdığımız "do" notası birinci sıradaki do ile aynı olduğu için o nota sayılmaz. Dolayısı ile yedi tane ana nota vardır.  Öz dizinin kural olarak, 3 ile 4 ve 7 ile 8' inci derecelerinin arasının yarım, diğer dereceler arasının tam ses olduğunu dereceler konusunda öğrenmiştik. 

Öz Dizi Ses Açıklıkları

           

          Batı müziğinde iki nota arası tam ya da yarım olacağı için, o halde bu beş "Ara Notaları" nın tam sesler arasına girmesi gerekir. Yani;

DO ile RE arasındaki     : DO'dan ince RE'den kalın olacak demektir.

RE ile Mİ arasındaki       : RE'den ince Mİ'den kalın olacak demektir.

FA ile SOL arasındaki   : FA'dan ince SOL'den kalın olacak demektir.

SOL ile LA arasındaki   : SOL'den ince LA'dan kalın olacak demektir.

LA ile Sİ arasındaki       : LA'dan ince Sİ'den kalın olacak demektir.

          Bu beş ara notanın özel bir adı yoktur. Bu notalar değiştirme işaretleri ile nitelendirilir. Önüne konulduğu notanın ses yüksekliğini değiştiren işaretlere "Değiştirme İşaretleri" denir. Bu değişiklikle yapılan işe ise "Alterasyon" denir.

DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ

DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ

          Değiştirme İşaretleri, daima notaların önüne konulur ve önüne konulduğu notadan sonra okunur. DO ile RE arasındaki notanın, DO'dan ince RE'den kalın olması gerekiyordu. Önüne konulduğu notayı, yarım ses incelten diyez işaretini bu notaların önüne koyalım.

          Yedi sesin içindeki diğer beş ses de böylelikle bulunmuş ve adlandırılmış oldu. 

1- DO Diyez
2- RE Diyez
3- FA Diyez
4- SOL Diyez
5- LA Diyez

          Yalnız, diyez ile olan bu adları diziler "çıkıcı düzen"de iken alırlar. Dizi "inici düzen"de iken, inceltme işi bu kez tersine, kalınlaştırma olarak yapılır.

          İnici düzende ise,

1- Sİ Bemol
2- LA Bemol
3- SOL Bemol
4- Mİ Bemol
5- RE Bemol

DİYEZLER SIRASI

DİYEZLER SIRASI

BEMOLLER SIRASI

BEMOLLER SIRASI

DEĞİŞTİRME İŞARETLERİNİN KULLANILIŞ ŞEKİLLERİ

          Diyezin, Naturel (Bekar) ile Kullanılışı : Diyez, önüne konulduğu notanın ses yüksekliğini yarım ses inceltir. Naturel (Bekar) ise değişime uğrayan notayı doğal (Tabii) duruma getirir.

Diyezin Naturel (Bekar) ile Kullanılışı

          Bemolün, Naturel (Bekar) ile Kullanılışı : Bemol, önüne konulduğu notanın ses yüksekliğini yarım ses kalınlaştırır. Naturel (Bekar) ise değişime uğrayan notayı doğal (Tabii) duruma getirir.

Bemolün Naturel (Bekar) ile Kullanılışı

          
             Çift Diyezin kullanılışı : Çift diyez önüne konulduğu notanın ses yüksekliğini bir tam ses inceltir.

Çift Diyezin kullanılışı

                Çift Bemolün kullanılışı : Çift bemol önüne konulduğu notanın ses yüksekliğini bir tam ses kalınlaştırır (pesleştirir)

Çift Bemolün kullanılışı

"Diyez" ve "Bemol"ün  portenin başına konuluşu ve etkisi :

            Portenin, sol anahtarı ile ölçü gösteren rakamın arasına konulan diyezler ya da bemoller, kural olarak yukarıda bahsettiğimiz "diyezler sırası" ve "bemoller sırası"na göre yazılmak zorundadır. Bu kurala göre yazılan diyezler ya da bemoller hangi notaya konulmuşsa, parça ya da eser içindeki o diyez ya da bemollere denk gelen notalar, diyez ya da bemol olarak okunacak veya çalınacak demektir. 

Diyez ve Bemol'ün Parça İçinde Kullanımı ve Etkisi 

          Birinci örnekte, portenin başına Sİ bemol konulduğu için parça içindeki bütün "Sİ" notaları (Sİ) bemol olacak demektir.

          İkinci örnekte, portenin başına FA diyez konulduğu için parça içindeki bütün "FA" notaları (FA) diyez olacak demektir.

        Üçüncü örnekte, portenin başına konulan diyezler sırasındaki yedi diyez'den (FA, DO, SOL, RE, LA, Mİ , Sİ) beş tanesi olan FA, DO, SOL, RE, LA diyezleri konulduğu için, parça içindeki bütün FA, DO, SOL, RE ve LA notaları diyez olacak demektir.

          Dördüncü örnekte, portenin başına konulan bemoller sırasındaki yedi bemol'den (Sİ, Mİ, LA, RE, SOL, DO, FA) üç tanesi olan Sİ, Mİ, LA bemolleri konulduğu için, parça içindeki bütün Sİ, Mİ ve LA notaları bemol olacak demektir.

Diyez, Bemol ve Naturel'in Geçici Olarak Ölçü İçinde Kullanılışı

           Bir ölçünün içine konulan değiştirme işaretleri, sadece o ölçüde bulunan rejistirler de dahil aynı isimdeki notaları değişime uğratır. Sonraki ölçüde etkisini yitirir ve tekrar başta kullanılması istenen şekli ile çalınır ya da söylenir.  

Diyez, Bemol ve Naturel'in Geçici Olarak
Ölçü İçinde Kullanılışı

              Birinci örnekte, İlk ölçüdeki geçici olarak kullanılan FA diyez notası, aynı ölçüdeki FA notasını da diyez olarak etkiler. Parçanın başında FA diyez olmadığı için sonraki ölçülerde gelen FA notaları olması gereken naturel olarak çalınır. Yine aynı şekilde üçüncü ölçüdeki geçici olarak kullanılan RE diyez notası, aynı ölçüdeki RE notasını da diyez olarak etkiler.

              İkinci örnekte, ikinci ölçüdeki geçici olarak kullanılan Sİ bemol notası, aynı ölçüdeki Sİ notasını da bemol olarak etkiler. Parçanın başında Sİ bemol olmadığı için sonraki ölçülerde gelen Sİ notaları olması gereken naturel olarak çalınır. Yine aynı şekilde üçüncü ölçüdeki geçici olarak kullanılan RE bemol notası, aynı ölçüdeki RE notasını da bemol olarak etkiler.

              Üçüncü örnekte, parçanın başında FA ve DO diyezleri vardır. İkinci ölçüdeki DO notası parçanın başında diyez olduğu için DO diyezdir. Ancak, DO diyez naturel kullanılarak naturel yani doğal hale getirilmiştir. Aynı ölçüde olduğu için sonraki DO notası da naturel olarak etkilenmiştir. Fakat ölçü bittiği için diğer ölçüdeki DO notası parçanın başında DO diyez olduğu için olması gereken haline yani DO diyez haline döner. Yine aynı şekilde dördüncü ölçüdeki geçici olarak kullanılan FA naturel notası aynı ölçüde kendisinden sonra gelen FA notasını naturel olarak etkilemiştir. Fakat sonraki ölçülerde tekrar olması gereken FA diyez halinde çalınacak ya da  söylenecektir.

          Dördüncü örnekte, parçanın başında Sİ, Mİ, LA ve RE bemolleri vardır. Birinci ölçüdeki RE notası naturel hale getirilmiş ve kendisinden sonra gelen RE notasını da naturel olarak etkilemiştir. Sonraki ölçüde parçanın başında RE bemol olduğu için etkisini yitirmiş ve olması gereken RE bemol haline geri dönmüştür. Yine üçüncü ölçüde parçanın başında olan Sİ bemol notası, naturel olarak değiştirilmiş ve  kendisinden sonraki gelen Sİ notasını da naturel olarak etkilemiştir. Sonraki ölçüde parçanın başında Sİ bemol olduğu için etkisini yitirecek ve olması gereken Sİ bemol haline geri dönecektir.